Ο οπίσθιος χιαστός σύνδεσμος (ΟΧΣ) είναι ένας από τους τέσσερις κύριους συνδέσμους στην άρθρωση του γόνατος. Συχνά επισκιάζεται από τον πιο επιρρεπή σε τραυματισμούς πρόσθιο χιαστό σύνδεσμο (ΠΧΣ). Συχνά όμως οι τραυματισμοί του ΟΧΣ μπορεί να είναι εξίσου εξουθενωτικοί και δύσκολοι στη θεραπεία.
Παρακάτω θα εμβαθύνουμε στην ανατομία και τη λειτουργία του ΟΧΣ, τους μηχανισμούς τραυματισμού του, τις διαγνωστικές μεθόδους, τις θεραπευτικές επιλογές, την αποκατάσταση και τις στρατηγικές πρόληψης για τους τραυματισμούς του ΟΧΣ.
Ανατομία και λειτουργία του ΟΧΣ
Ανατομία
Το PCL είναι ένας στιβαρός και παχύς σύνδεσμος. Βρίσκεται στο πίσω μέρος του γόνατος και εκτείνεται από την οπίσθια μεσοκονδύλια περιοχή της κνήμης έως την πλάγια πλευρά του έσω μηριαίου κονδύλου.
Ο οπίσθιος χιαστός σύνδεσμος, μαζί με τον ΠΧΣ, σχηματίζει μια εγκάρσια δομή μέσα στο γόνατο που είναι απαραίτητη για τη σταθερότητα του γόνατος.
Λειτουργία – Οπίσθιος χιαστός σύνδεσμος
Η πρωταρχική λειτουργία του ΟΧΣ είναι να εμποδίζει την κνήμη να ολισθαίνει προς τα πίσω σε σχέση με το μηριαίο οστό (οπίσθια μετάθεση).
Βοηθά επίσης στη διατήρηση της στροφικής σταθερότητας. Διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη συνολική σταθερότητα της άρθρωσης του γόνατος. Ιδίως κατά τη διάρκεια δραστηριοτήτων που περιλαμβάνουν επιβράδυνση ή όταν το γόνατο είναι λυγισμένο.
Σε αντίθεση με τον ΠΧΣ, ο οποίος τραυματίζεται συχνά κατά τη διάρκεια αθλητικών δραστηριοτήτων, ο ΠΧΣ είναι πιο πιθανό να τραυματιστεί σε τραυματικά συμβάντα, όπως τροχαία ατυχήματα ή πτώσεις.
Μηχανισμοί τραυματισμού
- Άμεσο χτύπημα στην κνήμη: Η πιο συχνή αιτία τραυματισμών του ΟΧΣ είναι ένα άμεσο χτύπημα στο μπροστινό μέρος της κνήμης όταν το γόνατο είναι λυγισμένο, όπως σε ένα αυτοκινητιστικό ατύχημα όταν το γόνατο χτυπά στο ταμπλό.
- Ακραία στροφή: Όταν το γόνατο εξαναγκάζεται σε ακραία στροφή, ο οπίσθιος χιαστός σύνδεσμος μπορεί να καταπονηθεί υπερβολικά, οδηγώντας σε τραυματισμό. Αυτό είναι πιο συνηθισμένο σε αθλήματα όπως η πάλη ή η γυμναστική.
- Υπερέκτραση: Σε σπάνιες περιπτώσεις, η υπερέκταση του γόνατος μπορεί να οδηγήσει σε ρήξη τόσο του πρόσθιου χιαστού όσο και του οπίσθιου χιαστού συνδέσμου.
Παράγοντες κινδύνου
- Ανισορροπία μυϊκής δύναμης: Η αδυναμία στους τετρακέφαλους και τους οπίσθιους μηριαίους μυς μπορεί να συμβάλει στην αστάθεια του γόνατος και να αυξήσει τον κίνδυνο τραυματισμών του ΟΧΣ.
- Χαλαρότητα των αρθρώσεων: Τα άτομα με φυσικά χαλαρές αρθρώσεις ή υπερκινητικότητα μπορεί να είναι πιο επιρρεπή σε τραυματισμούς του ΟΧΣ.
Διάγνωση
Κλινική αξιολόγηση
- Ιστορικό: Οι ασθενείς με κακώσεις του ΟΧΣ συχνά περιγράφουν ένα τραυματικό γεγονός, όπως ένα χτύπημα στο μπροστινό μέρος του γόνατος ή μια ξαφνική, βίαιη υπερέκταση. Μπορεί επίσης να αναφέρουν πόνο και αστάθεια, ιδίως όταν περπατούν σε κατηφόρα ή κατεβαίνουν τα σκαλιά.
- Κλινική εξέταση: Χρησιμοποιούνται διάφορες εξετάσεις για τη διάγνωση των τραυματισμών του ΟΧΣ:
– Δοκιμασία οπίσθιου συρταριού: Το πλέον διαγνωστικό τεστ. Το γόνατο κάμπτεται στις 90 μοίρες και ο εξεταστής ωθεί την κνήμη προς τα πίσω. Η υπερβολική οπίσθια μετατόπιση υποδεικνύει τραυματισμό του ΟΧΣ.
– Δοκιμή ενεργού τετρακέφαλου: Με το γόνατο του ασθενούς στις 90 μοίρες, ο ασθενής καλείται να συσπάσει τον τετρακέφαλο. Εάν η κνήμη μετακινηθεί προς τα εμπρός, αυτό υποδηλώνει ανεπάρκεια του ΟΧΣ.
– Σημείο Sag: Ο εξεταστής παρατηρεί την οπίσθια χαλάρωση της κνήμης όταν το γόνατο του ασθενούς είναι λυγισμένο στις 90 μοίρες.
Απεικονιστικές μελέτες
- Ακτινογραφίες: Αν και οι ακτινογραφίες δεν δείχνουν τραυματισμούς των μαλακών μορίων, χρησιμοποιούνται για τον αποκλεισμό σχετικών καταγμάτων ή οστικών τραυματισμών.
- Μαγνητική Τομογραφία (MRI): Ο απεικονιστικός τρόπος επιλογής για τη διάγνωση των τραυματισμών του ΠΧΣ. Η μαγνητική τομογραφία μπορεί να δείξει την έκταση της ρήξης. Την κατάσταση άλλων δομών του γόνατος και τυχόν συναφείς τραυματισμούς, όπως βλάβη του χόνδρου ή του μηνίσκου.
Επιλογές θεραπείας – οπίσθιος χιαστός σύνδεσμος
Μη χειρουργική θεραπεία
- Ενδείξεις: Οι τραυματισμοί 1ου και 2ου βαθμού, καθώς και οι μεμονωμένες κακώσεις του PCL χωρίς σημαντική αστάθεια, μπορούν συχνά να αντιμετωπιστούν συντηρητικά.
- Αρχική διαχείριση:
– RICE (ξεκούραση, πάγος, συμπίεση, ανύψωση): Αυτά είναι τα πρώτα βήματα για τον έλεγχο του πρηξίματος και του πόνου μετά τον τραυματισμό.
– Αντιμετώπιση: Ένας ειδικός νάρθηκας για το ΟΧΣ. Μπορεί να βοηθήσει στη σταθεροποίηση του γόνατος, ιδίως κατά τη διάρκεια δραστηριοτήτων με φόρτιση του σκέλους.
– Φυσικοθεραπεία: Ένα δομημένο πρόγραμμα αποκατάστασης. Επικεντρώνεται στην ενδυνάμωση των τετρακέφαλων μυών. Τη βελτίωση του εύρους κίνησης και την ιδιοδεκτική εκπαίδευση είναι απαραίτητο για την αποκατάσταση.
Χειρουργική θεραπεία
Ενδείξεις: Η χειρουργική επέμβαση ενδείκνυται συνήθως για ρήξεις 3ου βαθμού (πλήρεις), χρόνια αστάθεια ή συνδυασμένες κακώσεις συνδέσμων που περιλαμβάνουν άλλες δομές του γόνατος.
Χειρουργική Τεχνική
Η πιο συνηθισμένη διαδικασία περιλαμβάνει την αρθροσκοπική ανακατασκευή του ΟΧΣ με τη χρήση μοσχεύματος. Αυτό μπορεί να γίνει με τη χρήση αυτομοσχεύματος (από τον ίδιο τον τένοντα της ποδοκνημικής ή της επιγονατίδας του ασθενούς) ή αλλομοσχεύματος (ιστός δότη). Η αρθροσκοπική χειρουργική επέμβαση συνήθως προτιμάται λόγω της ελάχιστα επεμβατικής της φύσης.
Μετεγχειρητική αποκατάσταση: Η αποκατάσταση μετά τη χειρουργική επέμβαση του ΟΧΣ είναι μια μακρά διαδικασία που περιλαμβάνει διάφορα στάδια:
– 1η Φάση (0-6 εβδομάδες): Επικεντρώνεται στον έλεγχο του πόνου και του οιδήματος, στην προστασία του μοσχεύματος και στην έναρξη ήπιων ασκήσεων εύρους κίνησης.
– 2η Φάση (6-12 εβδομάδες): Δίνει έμφαση στην αύξηση του εύρους κίνησης του γόνατος. Επίσης στη βελτίωση της δύναμης των τετρακέφαλων, των οπίσθιων μηριαίων και στη μείωση της δυσκαμψίας.
– 3η Φάση (3-6 μήνες): Οι ασθενείς εργάζονται για την ανάκτηση της πλήρους κίνησης του γόνατος, την ανάπτυξη της μυϊκής δύναμης και την εκτέλεση ελεγχόμενων λειτουργικών ασκήσεων.
– 4η Φάση (6-12 μήνες): Η έμφαση δίνεται στην επιστροφή σε συγκεκριμένες αθλητικές δραστηριότητες και στη διασφάλιση της πλήρους αποκατάστασης. Συνιστάται η σταδιακή επιστροφή σε δραστηριότητες με μεγάλη επιβάρυνση. Η πλήρης αποκατάσταση μπορεί να διαρκέσει 9-12 μήνες.
Καινοτόμες χειρουργικές τεχνικές – Οπίσθιος χιαστός σύνδεσμος
- Ανατομική ανακατασκευή: Η τάση είναι να επιτυγχάνεται η ανακατασκευή του ΟΧΣ με τρόπο που να μιμείται στενά τη φυσική ανατομία του, βελτιώνοντας ενδεχομένως τα αποτελέσματα και μειώνοντας τον κίνδυνο επανατραυματισμού.
- Συνθετικοί σύνδεσμοι: Η έρευνα σε συνθετικούς συνδέσμους έχει ως στόχο να παρέχει ανθεκτικές και ισχυρές εναλλακτικές λύσεις έναντι των βιολογικών μοσχευμάτων.
